Historia Ośrodka Nasz Patron

 

 Tadeusz Andrzej Kutrzeba urodził się 15 IV 1886 r. w Krakowie. Mając 13 lat został uczniem wojskowej siedmioklasowej szkoły realnej w Firchnau Hranicach na Morawach, na prawach korpusu kadetów. Nie uległ germanizacji, ponieważ był patriotycznie wychowany. W 1903 r. zdał maturę i rozpoczął studia Wojskowej Akademii Technicznej w Wiedniu-Mödlingu. Skończył ją w trzy lata z najlepszą lokatą na 39 absolwentów. Otrzymał stopień podporucznika saperów. 


Pomiędzy 1906 r., a 1910 r. pełnił służbę w 9 batalionie saperów w Krakowie. Przez następne 3 lata skończył z najlepszym wynikiem Wyższy Kurs Inżynierii Wojskowej przy Akademii Sztabu Generalnego w Wiedniu, przez co został awansowany do stopnia porucznika. 

Porucznika Kutrzebę po awansie przeniesiono do sztabu przy Dyrekcji Inżynierii w twierdzy Sarajewo, gdzie pozostał do wybuchu I Wojny Światowej. 

Podczas jej trwania walczył na froncie serbskim, w Tyrolu i na froncie rosyjskim. W 1915 r awansował do stopnia kapitana. Podczas rozpadu armii austriackiej kapitan Kutrzeba przebywał w bazie Brajla nad Morzem Czarnym w Rumunii.

Na początku odradzania się Wojska Polskiego kpt. Tadeusz Kutrzeba w listopadzie 1918 r. zgłosił się do służby i został skierowany na stanowisko szefa sekcji operacyjnej i zastępcy szefa Oddziału I (operacyjnego) Sztabie Generalnym, następnie Naczelnym Dowództwie Wojsk Polskich. Trzy miesiące później po awansie do stopnia majora objął szefostwo sekcji planów. W październiku 1919 r. w związku z planowaną akcją przeciwko wojskom niemieckim gen. Von Goltza w Kurlandii przydzielono go do 1 DP Legionów, a potem, w zmienionej sytuacji wojskowo-politycznej, z rozkazu NDWP została utworzona grupa operacyjna gen. Edwarda Rydza-Śmigłego i Kutrzeba, jako szef sztabu grupy, wziął udział w zimowej ofensywie na Dyneburg.

W kwietniu 1920 r. jako szef sztabu 3 armii uczestniczył w wyprawie na Kijów. Wojna w 1920 r. okazała się sprawdzianem dla mjr Kutrzeby. Zdał on go możliwie najlepiej. Wojna pokazała, że mjr Kutrzeba był świetnym oficerem sztabowym, tworzącym ze sztabów, którymi kierował, zgrany i sprawny instrument dowodzenia. Tadeusz Kutrzeba potrafił być wykonawcą operacyjnych dywizji, umiejącym wraz z podległym mu sztabem przetworzyć je na język rozkazów i dopilnować ich wykonania, ale także współpracować i doradzać Rydzowi-Śmigłemu. Z racji zajmowanego stanowiska uczestniczył w odprawach wojennych z udziałem Naczelnego Wodza.

Podczas działań wojennych Tadeusz Kutrzeba awansował na stopień podpułkownika. 23 stycznia 1920 r. został przeniesiony ze stanowiska szefa sztabu armii do Warszawy na wykładowcę w Szkole Sztabu Generalnego, gdzie wykładał taktykę ogólną na trzech kursach informacyjnych dla oficerów Sztabu Generalnego. Później powołano go na członka komisji regulaminowej, opracowującej polskie regulaminy wojskowe. Kolejny awans otrzymał w 1921 r., ze starszeństwem od 1 kwietnia 1919 r. i został powołany do Biura Ścisłej Rady Wojennej. Od maja 1921 r. był szefem sekcji planów, następnie po kilku miesiącach szefem Oddziału III a (operacyjnego). W okresie od października 1925 r. do sierpnia 1926 r. był szefem Biura i II zastępcą szefa Sztabu Generalnego. Na tym stanowisku awansował w 1927 r. do stopnia generała brygady. 

Od listopada 1928 r. był komendantem Wyższej Szkoły Wojennej i od 1935 r. generałem do prac przy Generalnym Inspektoracie Sił Zbrojnych. Gen. Tadeusz Kutrzeba będąc w Berlinie w 1935 r. zauważył, że konieczna jest modernizacja Wojska Polskiego. Decyzje tą podjął biorąc pod uwagę fakt rozwoju techniki u Niemców.

W marcu 1939 r. awansował do stopnia generała dywizji i został Inspektorem Armii, a cztery dni później objął dowództwo Armii "Poznań", z zadaniem obrony Wielkopolski. Kutrzeba otrzymał od marszałka Rydza-Śmigłego ogólny zarys ugrupowania i zadań sąsiednich armii "Pomorze" i "Łódź" oraz spodziewane kierunki głównych uderzeń niemieckich. Tadeusz Kutrzeba brał udział w spotkaniach, na których omawiano obronę Polski przed ewentualnym atakiem z zachodu. Gen. Kutrzeba przedstawił plan tzw. "korytarza czarnkowskiego", który miał być głównym wałem obrony z zachodu i północy. Wynikało z tego, że Kutrzeba bardzo przejął się obroną Polski zachodniej, gdyż wiedział, że przedostanie się przeciwnika z zachodu do wewnątrz kraju miało by straszne skutki. Kutrzeba biorąc pod uwagę fakt, że siły niemieckie są bardzo zorganizowane i potężne próbował znaleźć przyczynę braku tych cech w polskiej armii. Sformułował propozycje środków zaradczych.

Gen. Kutrzeba w ramach Armii "Poznań" dysponował 1 września dosyć znacznymi siłami, w skład których wchodziły: cztery dywizje piechoty (14, 17, 25 i 26 DP), Wielkopolska Brygada Kawalerii (dowodzona przez gen. R. Abrahama) oraz dwie brygady Obrony Narodowej ("Poznań" i "Kalisz"). Dowódca armii gen. Kutrzeba rozpoczął więc łącznie 55 batalionami piechoty, 19 szwadronami kawalerii, 240 działami polowymi, 18 działami przeciwlotniczymi i 55 czołgami rozpoznawczymi. Dodatkowo Kutrzeba miał do dyspozycji 2 pociągi pancerne i 48 różnych samolotów wojskowych. 1 września dołączono do gen. Kutrzeby, także Podolską Brygadę Kawalerii. W ciągu pierwszych 8 dni walk Armia "Poznań" faktycznie nie brała udziału w walkach. Zasadnicze walki rozpoczęły się dopiero w rejonie Bzury. Armia "Poznań" i "Pomorze" zostały okrążone przez 8 i 10 armię nieprzyjaciela nad dolną Bzurą i w Puszczy Kampinoskiej. Nad Bzurą rozegrała się niewątpliwie największa bitwa kampanii wrześniowej, która formalnie trwała 10 dni, od 9 do 18 września. Bitwa ta jest także zwana bitwą pod Kutnem. Po długich i ciężkich walkach armie polskie uległy rozbiciu i częściowemu zniszczeniu. Do Warszawy doszły tylko nieliczne oddziały z tych armii, z gen. Kutrzebą na czele. Włączyły się one do obrony stolicy. 

Tragicznym i smutnym akordem udziału gen. Kutrzeby w kampanii wrześniowej była jego rola w zakończeniu obrony Warszawy. To właśnie on z ramienia dowództwa obrony stolicy prowadził rozmowy, a następnie 28 września podpisał dokument kapitulacji. Po kapitulacji Warszawy dowódca Armii "Poznań" podzielił los tysięcy polskich oficerów, przebywając do 1945 r. w obozach jenieckich. Zmarł w Londynie 8 stycznia 1947 r. Z uznaniem jego działalność spotkała się dopiero po latach. W 1957 r. jego prochy przewieziono do Polski i pochowano w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach. 

Gen. dywizji Tadeusz Kutrzeba był uhonorowany najwyższymi odznaczeniami polskimi i zagranicznymi, takimi jak:

1. KRZYŻ VIRTUTI MILITARI
2. KRZYŻ KOMANDORSKI i KAWALERSKI POLONIA RESTITUTA
3. KRZYŻ WALECZNYCH
4. ZŁOTY KRZYŻ ZASŁUGI
5. FRANCUSKA LEGIA HONOROWA
6. GWIAZDA RUMUŃSKA
7. CZECHOSŁOWACKI ORDER BIAŁEGO LWA
8. JUGOSŁOWIAŃSKI ORDER ŚW. SAWY
9. BELGIJSKI ORDER KORONNY

 

Aktualności

Kontakt

  • Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy "Dom na Szlaku" im. gen. Tadeusza Kutrzeby w Załuskowie
    Załusków 8
    96-521 Brzozów
    pow. sochaczewski
    woj. mazowieckie
  • Tel 24 277 46 15
    Fax 24 277 41 53